Leblebi

Tavşanlı, 

Leblebinin ana yurdudur.


     Leblebiciliğin piri İstanbul Beykoz'da medfun olan Şeyh Murat Gazi'dir Tavşanlı'da leblebiciliğin başlaması 450 yıl öncesine dayanır.
Tavşanlılı leblebiciler, leblebi imalatını Şeyh Murat Gazi'nin vefatından 180 sene sonra İstanbul'da Arnavut bir ustadan öğrenmişlerdir.
Leblebi için genelde dağ kesimlerinde üretilen nohutlar tercih edilir. Tavşanlı yöresinde üretilen nohutlar leblebiye uygundur.
    Leblebi imal edilen yere güre, nohutların soğuması için bırakılan yere de sergi denir.
Sade,tuzlu,şekerli,çıtır,soslu,cips,beyaz leblebi başta  olmak  üzere  değişik çeşitlerde(çikolatalı,kahveli,muzlu,acılı,susamlı,haşhaşlı,spesiyal vb.) üretilmektedir.
    Standardına göre ise;ekstra,duble,1 numara,2 numara,mıcır ve kırık leblebi olmak üzere 6 çeşittir.
İlçedeki en önemli imalat sanayi leblebiciliktir.Haftada yaklaşık olarak 75-100 ton yılda ise yaklaşık 5.000 ton dolayında üretim yapılmaktadır.İlçede toplam leblebici sayısı 293’tür.
    Leblebi deyince Tavşanlı,Tavşanlı deyince leblebi akla gelir. Peki Tavşanlı’da leblebicilik
ne zaman başlamıştır? Bu konuda somut belgeler bulunmamakla beraber halk söylencesine göre leblebicilerin piri olarak kabul edilen Şeyh Murat Gazi’dir
leblebiyi ilk bulan kişi. Gözyaşıyla harmanladığı nohutları leblebi haline getirmiştir. Tavşanlılı leblebiciler, Şeyh Murat Gazi’nin vefatından uzunca bir zaman sonra Arnavut bir leblebi ustasından öğrenmişlerdir leblebi yapmayı.
1671 yılında Tavşanlı’yı ziyaret eden Evliya Çelebi, Tavşanlı’nın sadece ağdasından bahsetmiş,
çarşısının olduğunu söylemiştir. Leblebicilikten bahsetmemekle beraber çarşı esnafı içerisinde
leblebicilerin de olma ihtimali vardır.
1834 yılında Tavşanlı’dan geçen Fransız seyyah Charles Texier de Tavşanlı’dan bahsederken
ayrıntıya girmeyip genel bir ifadeyle halkın tarım ve hayvancılıkla uğraştığından ve nüfusundan bahseder.
Tavşanlı’daki üretim ve esnaf teşkilatı ile ilgili en kapsamlı bilgilere 1845 yılına ait Temettuat Defterlerinden ulaşıyoruz. Temettuat kayıtlarına bakıldığında bir hane sahibinin gelir getiren her türlü mal, mülk ve meslek gelirlerinin kayıt altına alındığı görülmektedir. Tavşanlı’ya ait Temettuat kayıtlarına göre 1845 yılında Tavşanlı’da 83 mıhçı, 57 oduncu, 39 yemenici, 31 debbağ, 23 bıçakçı ve 15 leblebi ustası, 5 leblebici kalfası, 2 leblebici çırağı olmak üzere 22 kişi leblebicilikle uğraşmaktadır.
    Tavşanlı’da leblebi üretiminde bugün Çukurköy önemli bir yere sahiptir. Ancak 1845 yılına ait Temettuat kayıtlarında Çukurköy’de leblebici esnafı bulunmamaktadır.(6) Yine aynı kayıtlarda Tavşanlı dışında Gürağaç’ta da bir leblebici esnafının olduğu görülür. Osmanlılar zamanında esnaf
teşkilatı mesleklerinin devamı için usta-çırak ilişkisine büyük önem vermişlerdir. Leblebiciler de aynı hassasiyeti göstermişlerdir. 
3-5 süreyle çırağını eğiten usta, çırağının kalfalık kıvamına geldiğine kanaat getirdiğinde leblebici esnafının ve çırağının yakınlarının katıldığı merasimde çırağının artık kalfa olduğunu ilan ederdi. Bu merasime “Peşgir Kuşanma” merasimi denirdi. 
    Bu merasim dualar ve ustanın kalfaya nasihatiyle son bulurdu. Usta baba yarısı gibidir. Babaya gösterilen saygı ustaya da gösterilir. Usta da kalfasına bir baba şefkatiyle yaklaşırdı.(7)
    Günümüzde leblebi Tavşanlı, Çorum, Denizli ve Erzincan’da üretilmektedir. Bel ağrılarına, diş etlerine ve bağırsaklara iyi gelen, vücuttaki asit fazlasını alıp mideyi rahatlatan leblebi,Türkiye için oldukça önemli bir üründür.
   Ülkemizde özellikle Tavşanlı ve Çorum arasında ciddi bir rekabet yaşanmaktadır. Tavşanlı’da 255 firma leblebi üretimi ile uğraşırken bu sayı Çorum’da 200 işyeri ile sınırlı kalmış ve bunlardan ancak 55 tanesi kendi ürettiği ürünleri satmaktadır. Çorum’un yıllık leblebi üretimi 2.500 ton iken bu rakam Tavşanlı’da yıllık 30.000 ton olarak karşımıza çıkmaktadır. Tavşanlı’dan Türkiye’nin bütün illerine, Avrupa, Asya ve Arap ülkelerine leblebi gönderilmektedir. Halk arasında Çorum’da satılan leblebinin  Tavşanlı’dan gönderildiği hep dillendirilmiştir. Yukarıdaki sayısal verilerden de anlaşılacağı üzere Tavşanlı, Çorum’un leblebi üretimini ona katlamaktadır.
Ayrıca Tavşanlı leblebisi 2003 yılında 130 ülkeden 14 bin işadamının üyesi olduğu Uluslararası  Ticaret Liderleri Kulübü tarafından “Uluslararası Kalite Ödülüne” layık görülmüştür. Yine Türkiye’deki leblebi üreticileri arasındaki örgütlenmenin tek örneği de Tavşanlı’da bulunmaktadır.(8)
 
Dipnot:
1) Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, ML.VRD.
TMT.d, 8780
2) Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, ML.VRD.
TMT.d, 8783
3) Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, ML.VRD.
TMT.d, 8789
4) Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, ML.VRD.
TMT.d, 8788
5) Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, ML.VRD.
TMT.d, 8795
6) Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, ML.VRD.
TMT.d, 8782
7) Fevzi COŞGUN, Tavşanlı’da Zaman, s.
134-135
8) İTO, Leblebi Sektör Araştırması Raporu,
Aralık 2006
ARAŞTIRMA
31

<%=vbcrlf%><%=vbcrlf%>