Lİnyit Kömürü


Tavşanlı Havalisi Linyit Yataklarının Tarihçesi
Tunçbilek Kömürünü Bulan Mehmet TunçbilekTunçbilek kömürü'nü bulan Mehmet Tunçbilek Tavşanlı ilçesinin birçok yerlerinde çeşitli linyit sahaları yayılmış bulunmaktadır. Bunlardan ilk defa tesbit edilen saha Gürağaç Köyünün Kabaağaç Mevkii olup, 1906 veya 1907 senelerinde Gürağaç Köyünden Yağcı Oğlu Hacı Salih'in Babası Mehmet Ağa ile bir aile dostu gibi görüşen (Kömürü ilk bulan diye alınan) Akkaş Mehmet, yaz mevsiminde köye uğradığı bir sırada, Mehmet Ağa'nın bağına birlikte gezmeye gitmişler.

Orada, bağın alt tarafındaki çeşmenin kumsallık bir yerin üzerinde siyahlıklar görünce ayağı ile eşelediğinde, kömüre benzer bir tabaka görmüş ve "adaşım sen Tavşanlı'ya pazara gelirken bu taşlardan bir kaç okka getir de bunun yanıp yanmayacağını tecrübe edelim. Ben askerliğimi Şimendifer Makinalarında yaptım. Odun ile birlikte buna benzer kömürde yakılıyordu" demiş. Mehmet Ağa dediği gibi pazara gelirken onun istediği kadar o taşlardan çıkarıp götürmüş, Mehmet Akkaş da sanatının icabı olarak daha evvel hazırlanmış olduğu sactan yapılmış maltıza benzer ızgaralı ocakta tecrübesini yapmışlarsa da istediği gibi yanmamış ve daha alt tabakadan kazıp getirmesini söylemiş. İkinci defa götürdüğünde de yine yanmadığından daha derinden çıkarıp getirmesini söylemiş ve aynı zamanda kendisine de gümüş para olarak bir çeyrek vermiştir.

Üçüncü defa götürmüş olduğu kömür yanmış ve bunun mükafatı olarak da kendisine odun sobasının içerisine ızgara döşemek suretiyle bir soba yapıp hediye etmiş ve kömürün de nasıl yakılacağını göstermiştir. Onlar da bu sobayı kış aylarında fazla soğuklarda ara sıra kömür getirip yakmışlar.

Tavşanlı Havalisindeki Linyit Yataklarının Çalıştırılması
Tavşanlı (Tunçbilek) Havalisindeki linyit yataklarının çalıştırılması, 1962 yılında Kütahya Keramik Fabrikasının kurulması ile çalıştırılmasına başlangıç olmuştur.

Türkiye'de ilk defa Marsilya tipi kiremitin yapıldığı fabrika Kütahya Keramik Fabrikası Sanayii olup, o zamanın Kütahya milletvekili olan Nuri Çonger ile Şerikleri Kütahyalı Ispartalıların Gıyasi, Hamdi Halit ve Salih Beylerden Müteşekkil, İnşaat Malzemesi Türk Anonim Şirketi adı ile kurulan bu fabrikanın kömür ihtiyacını temin etmek maksadı ile kömür sahası aramışlar ve Tavşanlı'da Belediye Katibi Mustafa Uykucuoğlu'nun (Ergun'un) kömür işi ile uğraştığını bildikleri için kendisinden kömür sahası bildiği bir yer varsa müracaat etmek üzere yerinin tesbit edilerek gönderilmesini istemişlerdir.

Mustafa Ergun da muhiti itibariyle kömür sahasını bilen ve kömür işi ile meşgul olan Demirbilekli Hacı Mehmet Çelik'i köyünden getirterek durumu anlatmış ve Mehmet Çelik de Gürağaç Köyü civarında Kabaağaç Mevkiinde linyit sahasının bulunduğu yerlerin hudutlarını tesbit ederek Mustafa Ergun'a vermiş o da şirketin ileri gelen adamlarına vererek mezkur sahaya müracaatta bulunmuşlardır. Sahanın imtiyaz ruhsatı alındıktan sonra 1928 yılında çalıştırılmak üzere Gürağaç Köyüne vardıklarında, köylüler tarafından müdahale edilerek ocakların bulunduğu yerlere kimseyi sokmamışlardır. Bu durum karşısında olay Tavşanlı Kaymakamlığına duyurulmuş ve Kaymakamlıkçada,Tahrirak Katibi Ahmet Başoğlu vazifelendirilerek Gürağaç Köyüne gönderilmiş ve bir iki gün orada kalıp köylüleri kandırdıktan sonra, gerekli Vesaik Muhtara (İsmail Öğüt'e) imza ettirilmiş ve ocakların çalıştırılmasına başlanılmıştır.

Şirket bir müddet Kabaağaç ve diğer kömür sahalarında görülen münferit yerlerde, basit kuyular şeklinde kömür istihsali yapma gayretleri göstermiş iselerde, Mostra kömürlerinin kalitesiz olduğundan işe yaramaması, yol olmadığından nakliye
imkansızlığı ve köylülerin işletmeye gösterdiği muhalefet sebepleri ile 1932 senesine kadar bu sahalarda herhangi bir faaliyet gösterilememiştir.
                          Tavşanlı'da İlk Yeraltı İşletmeciliğin Başlaması
1932 senesinde Bay Nuri Çonger, o zamanın Zonguldak Ereğli Kömürleri İşletmesinden (Yabancı Şirketlerden, Fransızların) Linyit Kömüründen anlayan bir madencinin gönderilmesini istemiş,mezkur Şirket de, kömür ocaklarında çalışmakta olan (Şef Poryon) Trabzon İlinin Vakfıkebir İlçesinden Mehmet oğlu 1891 doğumlu Ahmet Uzun'u, 1914 Birinci Cihan Harbinde Askerliğinin bir kısmını tecilli olarak SOMA Maden ocaklarında çalışmış olmasından, muvakkat bir zaman için Tavşanlı'ya gönderilmiştir. Ahmet Uzun saha üzerinde yapmış olduğu aramalar sonunda buralardaki linyit yataklarının zengin ve kömürün yanmaya elverişli olduğunu rapor vermesi üzerine, Bay Nuri Çonger Şirketi kendisi ile anlaşarak burada kalmasını temin etmiştir.

Bu anlaşmadan sonra Zonguldak'ta aynı şirkette çalışmakta olan oğlu Mehmet Uzun'u da Başçavuş olarak yanına almış ve sahanın muhtelif yerlerinde ilk yeraltı işletmeciliğine başlamıştır. Mehmet Uzun,GLİ Müessesesinin Değirmisaz ve Tunçbilek Bölgelerinde uzun yıllar Baş Madenci olarak hizmet ettikten sonra emekli olmuştur.

                            Ocakların Sümerbank Tarafından Çalıştırılması

Nuri Çonger Şirketi bu minval üzere çalışmakta iken 1935 Mayısında Kütahya Kiremit Fabrikası ile birlikte Gürağaç Kömür İşletmesi ismi çalışan kömür sahasını da, 3 Haziran 1933 tarih ve 2262 sayılı kanunla kurulmuş olan Sümekbank'a satış yapmıştır.

Sümerbank bu ocakları teslim aldıktan sonra Ahmet ve Mehmet Uzun'u bırakmamış ve kendileri ile iki sene müddetle bir mukavale yaparak ocaklardan kömür çıkarma Mütaahhitliğini vermiştir. İki sene dolması üzerine ikinci bir ihaleye çıkarılmış ve bu ihalede fiatı kırma suretiyle, Yüksek Maden Mühendisi Sıdkı Koçman, Adnan Demirci ve Emin Haraçcı üzerinde beher tonu 1.40 TL dan kalmış ve bu durum karşısında da Ahmet Uzun Şark Kromları Madenine gitmiş olması hesabı ile ocakların çalıştırılması işi yine müteahhitler hesabına Başçavuş Mehmet Uzun nezaret etmiştir. Müteahhitler namına idari ve hesap işlerini Rıza Benli, Kontrol Mühendisliğini de bir müddet için Mühendis Ruhi Alkor ve Bordroların tanzimini de ara sıra tarafımdan yapılmıştır.

İstihsal olunan kömürlerin Tavşanlı İstasyonuna nakil müteahhitliğini ilk defa Bursalı Şoför Kamil Kotar bir sene müddetle yapmış,ikinci sene, Tavşanlı'da İbrahim Tarhan kış aylarında beher tonunu 2.00 TL dan, yaz aylarında da 1.70 TL dan nakletmiştir. Kömürün vagonlara doldurulması Patron Ahmet (Ulupınar) sevk işlerini de B.Ahmet ve Mustafa Uykucuoğlu (Ergun) tarafından yapılmıştır.
            
                     Değirmisaz Havalisindeki Linyit Yataklarının Tarihçesi

1928-1931 yılları arasında Kütahya-Balıkesir tren yolunun inşası sırasında Kütahya'dan 90 km.Balıkesir'den 164 km mesafede bulunan Değirmisaz havalisindeki linyit yataklarına hususi teşebbüslerden,
1 - Tırak Türk Anonim Ortaklığı (Kızılbük Köyünün Doğusundaki sahaya)
2 - Ahmet Acar (Emetli) Kızılbük Köyü batısındaki sahaya,
3 - Rahmi (Bu sahayı bilahare Halit Özyürek de çalışmıştır), Ahmet Acar ile Remzi Güres ve Şerikleri arasındaki sahaya,
4 - Remzi Güreş ve Şerikleri Osman, Hüseyin ve Mustafa Koç Kardeşler (Çayır Köyün kuzeyindeki sahaya müracaat ederek) 1931-1932 yıllarında imtiyazını almışlardır.

Müteşebbislerdan Ahmet Acar'ın gayri fenni çalışması hesabi ile ocaklarda yangın çıkmış ve mezkur yangın söndürülememiş olmasından İktisat Vekaletince (Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca) işe müdahale edilerek Vekaletten gönderilen, Yüksek Maden Mühendisi Reşat Silmen ile bir Alman Mütehassıs nezaretinde bir seneden fazla çalıştırıldıktan sonra yangın tamamen söndürülmüştür. Diğer müteşebbis Rahmi'nin ocaklarında da bu gibi haller görüldüğünden çalıştırılması men edilmiştir.

Remzi Güresve şeriklerinin ocaklarına gelince, 1938 senesi sonuna kadar çalışmış ise de İktisat Vekaletince 3.6.1936 tarih ve 3008 sayılı İş Kanununun tatbik edilmesini şart koymuş ve bir taraftan da ocaklarda çıkan yangın Vekaletçe kontrol altına alınmış ve neticede bu sahanın kapatılmasına karar verilmiştir.
                           Değirmisaz Ocaklarının Etibank'a Devri
14.6.1935 tarih ve 2805 sayılı kanunla kurulmuş olan Etibank Kanununun 4.Maddesini C fıkrasına göre,Türkiye'de Maden İmtiyazlar, Maden ocağı imal, ruhsattezkereleri, Taş Ocağı Ruhsatnameleri veya bunların hisselerini istihsal veya teferruğ etmek, kaydına uyularak, aşağıda yazılı kararname ile Hükümete intikal etmiş bulunan Emet İlçesine bağlı Kızılbük Havalisindeki Linyit yatakları Etibank'a devir edilmiştir.
                                                                                            KARARNAME
Kütahya Vilayetinin Emet Kazasına bağlı Kızılbük Köyünde kain olup, Mekşufen keşfedilerek Hükümete intikal eden Linyit Madeni imtiyazının ETİBANK'a ihalesine dair olup,Şurayı Devlet Reisliğinin 21.1.1938 tarih 892 sayılı tezkeresi ile gönderilen Maliye ve Nafia Daireleri ile Umumi Heyetin 25.12.1937 ve 30.12.1937 tarih 63/72 ve 231/226 sayılı mazbataları ile mukavele ve şartname layihaları ve yerinin haritası icra vekilleri heyetince 16.2.1938 tarihinde tetkik olunarak adı geçen ilişik mukavele ve şartnamelere göre ETİBANK'a ihale olunmuştur. 16.2.1938 İmtiyaz müddeti 99 senedir.

                                                                                                                                                                  Reisi Cumhur Kemal Atatürk
                                               

              Değirmisaz Ocaklarının Etibank Tarafından Çalıştırılması

    Mekşufen Hükümete intikal etmiş bulunan Değirmisaz ocaklarının Etibank tarafından çalıştırılması İktisat Vekaletince Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca kararlaştırılması üzerine, İş Bankasının Zonguldak Kömür İşletmelerinde çalışmakta olan Müessesenin İkinci Müdürü Sayın Cemal Kıpçak bu göreve atanmıştır.

Ocakların Etibank'a imtiyaz tarihi 16.2.1938 tarihli kararname ise de, Mühendis Cemal Kıpçak ile Başçavuş Sami Uysal (Çelik) 23.11.1937 tarihinden 30.11.1937 tarihine kadar tanzim edilen Bordro ile 8 er günlük istihkak almışlar ve 1.12.1937 tarihinden itibaren İdari Personel dahil 50 kişilik kadro ile işe başlamışlardır.

İlk zamanlar hazırlık mahiyetinde çalışılmış ve günde ancak 25-35 ton arasında kömür istihsal edilmiş ve bu kömürler bazı yerlere at arabası ile, hatta merkeple dahi küfelere koymak suretiyle nakliyat yapılmıştır.

Türkiye Kömür İşletmeleri Yönetim Kurulunun 24.3.1969 tarih 795/232 sayılı kararı ile terki uygun görülen maden sahasında diğer bölgelerde olduğu gibi modern tesislerle birlikte ilk ve ortaokul, sinema, spor sahası, işçi ve memur evleri, bekar işçilere mahsus pavyonlar (Pamuk yatak ve Battaniye ile teftiş edilmiş), işçi yemekhanesi, memur ve işçi lokalleri, dispanser, fırın ve ekonama mağazası ile su ve elektrik şebekeleri mevcut olduğu halde, sahanın verimsiz olması hesabi ile, 1966 Eylül ayının ilk haftasından itibaren kapatılmış ve mevcut memurlarla işçilerin bir kısmı bölgelere gönderilmiş bazı işçilerde tazminat alıp işten ayrılmışlardır.
                                                                  
                              Etibank Tavşanlı İşletmesinin Kuruluşu

Tavşanlı Havalisindeki Linyit yatakları Hususi Teşebbüsler tarafından işletildiği sırada, gayri fenni çalışmaları hasebi ile Hükümetçe müdahale edilerek çalışmaları durdurulmuştur. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsünün kuruluşundan sonra buralarda sondajlar yapılmış ve alınan neticeler müsbet çıktığından Etibank'ça çalıştırılması kararlaştırılması üzerine söz konusu sahalarda tetkikat yapmak üzere, Etibank Değirmisaz Linyit İşletme Mühendisi Sayın Cemal Kıpçak vazifelendirilmiş ve kendisine çekilen telgraf üzerine 21.4.1938 tarihinde Tavşanlı'ya gelerek Maden sahalarında incelemesini yapmış ve 23.4.1938 tarihli mektupla durumu Etibank'a bildirmiştir.

Söz konusu mektupta 7 ruhsatnameye ait ocakların heyeti umumiyesi nazarı itibare almak sureti ile yapılan tetkik neticesinde; Mezkur Mıntıkanın ehemmiyetine nazarı itibare alınması icap eden bir Linyit havzası teşkil ettiğini ve M.T.A.'nın verdiği neticelerin uzun olduğuna göre neticenin iyi olduğunu ve Kuzeyden Güneye 4 kilometre, Doğudan Batıya doğru 7 kilometre tuttuğunu, temiz kömür kalınlığının 2-8 m arasında olduğunu ve tahminen 56 Milyon ton kömür bulunduğunu, İşletme cihetine gelince; işçi bulması ve bunların barındırılması, malzeme temini ve nakliyat işi, işçi etraf köylerden 300 işçi temini her zaman mümkün olduğu, maden direği civar ormanlardan temini mümkün olduğu, kömür nakliyatı istasyona 12 kilometre mesafede bulunan linyit mıntıkasına kadar yapılmış yeni ve 6 metre genişliğinde düz ve muntazam bir şose mevcut olduğu, bu büyük kıymetli saha civar köylüler tarafından mütemadiyen tahrip edilmekte ve halen çalışmakta olan Sümerbank ocaklarında yangın başlangıcı göstermek sureti ile hayatı tehdit etmekte olduğu, burasını bir an evvel işletmeye açılmasını, Rıza Benli'ye ait olan ocağın derhal faaliyete geçirilmesi için bir kamyon, birkaç dekovil arabası, bir el tulumbası, bir el vinci, biraz da ray lazım. Bunların temini için de 10.000,-liralık bir tesis masrafına ihtiyaç olduğunu belirtmiş ve ayrıca Değirmisaz Bölgesi ile kıyaslama yaparak Tavşanlı'da büyük ve daha çok verimli bir işletme olacağını bildirmiştir.

Bu mektubun tetkikinden sonra 18.5.1938 tarihinde verilen bir kararla Sayın Cemal Kıpçak 1.6.1938 tarihinde Tavşanlı'ya gelerek ilk defa Rıza Benli'ye ait kömür sahası 2.6.1938 tarihli tutanakla Cemal Kıpçak ile Rıza Benli'nin Umumi Vekili Dava Vekili Mustafa Kortuk arasında,aynı gün,Sümerbank'a ait Kömür Ocaklarında,Sümerbank'tan Ragıp Gencer ile Sayın Cemal Kıpçak arasında tanzim edilen tutanakla devir ve tesellümü yapılmıştır. Ocakların tesellümünden sonra Bay Cemal Kıpçak Değirmisaz'a hareket ederek beni Tavşanlı'da bıraktı.İlk iş olarak yazıhane aramaktı. Uzun Çarşıda Süleyman Benli'ye ait dükkanın üst katında (Üst kat yıkılmış yanlız dükkan kalmıştır) vazifeye başlanmış, burada bir müddet kaldıktan sonra Ortaokulun yanında Mustafa Diler'e ait nakil etmiş (bu binada istimlak edilerek yıkılmıştır).

İşletme faaliyet geçmesi üzerine Sayın Cemal Kıpçak Eniştesi Bahriyeden Emekli Sayın Muhittin Atayiğit'i İdare Amiri olarak vazifelendirilmiştir. Mumaileyh Tavşanlı'da bulunduğu sırada Resmi Tatil günlerinde Hükümet Binasına, Okula ve Belediye'ye asılan Bayraklara dikkat eder ve Bayrağın kirli ve yarı asılmasına kızar ve alakadar olurdu. Eylül 1938 ayında Merkezin Tavşanlı'da olması tekerrür etmesi üzerine istasyon Caddesinde Mehmet Kaya'ya ait Binanın üst katı kiralanmış Değirmisaz'daki memurların bir kısmı Tavşanlı'ya gelmiştir.

Bu arada yazıhane ve memur evleri inşaası için Tavşanlı Kaymakamlığına 9.11.1938 tarihli dilekçe ile 2000 metre murabbaı arsaya ihtiyaç olduğu ve Belediye'ye ait Mülayim Eteğinden almak istenildiğini ve bu hususda Belediye'ye emir edilmesini istenilmiş ve bu istek kabul edilerek beher m² si 27 kuruştan 7733 m². satın alınmış ve 25.5.1939 tarih ve 30 no.lu tapu senedi ile bundan başka 3 numaralı tapu senedi ile aynı fiata 3080 m² satın alınmıştır.

Binaların inşaasına 11.4.1939 tarihinde başlanılmış ve bu husus Tavşanlı Kaymakamlığına bildirilmiştir. Yazıhane, Misafirhane, Lokalin bir kısmı ile yazıhanenin altındaki ikişer ailelik binalar yapılmış ve 29.10.1939 tarihinde şimdiki binada vazifeye başlamıştır.

Bugünkü Yazıhane binası 5 defa tadilat gördükten sonra bu şekle girmiştir. Tavşanlı'daki inşaatlardan başka Maden sahalarında da Yazıhane, Malzeme Ambarı, İşçi Lojmanları, Hamam, Yemekhane, Lokal, Silo, Santral ve Kazan Dairesi, Atölye gibi lüzumlu binaların inşaatları da hızla ilerlemiştir.

                                 Garp Linyitleri İşletmesinin Tarihçesi
Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesi kurulmadan evvel Etibank Tavşanlı,Değirmisaz ve Soma İşletmeleri idi. Bunlardan Soma Bölgesi diğer Bölgelere nazaran daha eski ve daha verimli olması hasebile tesellümden sonra Merkezi bir işletme halinde gelmiş ve üç işletme buradan idare edilmiştir.

İlk işe başlama tarihi Değirmisaz'da 23.11.1937 olup 31.12.1939 tarihine kadarüdürlük vazifesini Cemal Kıpçak ifa etmiştir. GLİ Müessesesi olunca da bu vazifeyi Sayın Nadir Hakkı Önen Muavin olarak da Sayın Cemal Kıpçak atanmıştır. 3460 sayılı kanunun 26.maddesine göre, Etibank Genel Müdürlüğünce üç işletmenin ( Mahdut Mesuliyetli Garp Linyitleri İşletmesi) haline ifrağ edilmesi için Yönetim Kurulundan talepte bulunmuş ve aynı zamanda 19.12.1939 tarih ve 19025 sayılı dilekçe ile de İktisat Vekâletine müracaat edilmiştir. Yönetim Kurulu 25.12.1939 tarihli kararla idâre merkezi SOMA'da olmak üzere mezkûr işletmenin Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesi olmasına karar vermiştir.

İktisat Vekâleti 30.12.1939 tarih 7657/44706 sayılı yazıları ile tasvip ve Etibank Genel Müdürlüğünce de bu husus 2.1.1940 tarihli telle ve 5.1.1940 tarih 206 sayılı mektupla da teyit etmiştir. Merkez Soma'da bir müddet kaldıktan sonra 25.1.1940 tarih ve 93 sayılı Yönetim Kurulu Merkezin Soma'dan Balıkesir'e nakli uygun görülmüş ve 18.31940 tarih ve 5/2246 sayılı yazı ile İktisat Vekâletince de kabul edilerek Soma'dan nakil edilmiştir.

Müessese Balıkesir Merkez BinasıBalıkesir'de, Vasfi Çınar Mahallesinde bilâ no.lu hanede birbuçuk sene kaldıktan sonra Tavşanlı'ya nakli için 8.5.1941 tarih ve 2905 sayılı mektupla Etibank Genel Müdürlüğüne bildirilmiş ve Etibank Yönetim Kurulunun 20.5.1941 tarih 150 sayılı kararı ile kabul edilmiş ve 23.5.1941 tarih 10918 no.lu yazı ile Müesseseye bilgi verilmiştir.Ayrıca Etibank Genel Müdürlüğünce 19.6.1941 tarih ve 13155 sayılı yazı ile İktisat Vekâletine bildirilmiş ve 24.6.1941 tarih 14/2585 sayılı mektupla Vekaletçe tasdik edildiği ve bu husus Etibank'ın 26.6.1941 tarih ve 14/13667 sayılı mektupla bildirilmiş ve 7.7.71941 pazartesi gününden itibaren Tavşanlı'da vazifeye başlanılmıştır.

Daha evvel Balıkesir Ticaret Odasına yazılan bir dilekçe ile odadaki kaydın silinmesi ve gönderilen nakil hakkındaki ilânında ilk çıkacak Mahalli Gazetede ilân edilmesi istenilmiş ve ayrıca Kütahya Ticaret ve Sanayi Odasına da ilân gönderilerek odaya kaydın yapılması için müracaatta bulunulmuş ve söz konusu ilân 25.7.1941 tarih ve 4869 sayılı Resmi Gazete ilân edilmiş 334 no.ile fevkalade sınıfa kaydı tescil edilmiştir.

Tavşanlı P.T.T.Müdürlüğüne de evvelce ETİLİT olarak alınan kısa telgraf Adresinin 6.7.1941 tarihinden itibaren LİNYİT'e çevrilmesi hakkında mektup yazılmıştır.Garp Linyitleri İşletmesi Kuruluşunu takip eden yıllarda İkinci Dünya Harbinin doğurduğu çok çetin zorluklara rağmen plânlı ve programlı çalışmaları ile Memleket ekonomisine hizmetten geri kalmamıştır.

Orman Koruma Kanununun Linyit İstihsalinin arttırılması ve bir çok ormanlarımızın tahripten korunmasına ve yakacak maddesi olarak ormanlara yöneltilen bütün taarruzların önlenmesini sağlamak ve bir kısım halkın gübreyi tezek yapıp yakmaktan kurtulması ile gübrenin tarımda mahsul üretiminde kullanılmasında memlekete milyarlar değerinde kazanç temin etmiştir.Memleketin günden güne artan enerji ve mahrukat ihtiyacını karşılamak bakımından linyit kömürünün önem ve değeri gittikçe daha iyi anlaşılmış ve bundan dolayı da linyit yataklarının daha verimli olarak işletilmesi yolunda büyük ilerlemeler göze çarpmaktadır. Bu inkişafların temini yolunda yer altında ve diğer sahalarda ter döken fedakâr ve çalışkan işçilerle, mühendis, teknisyen ve memur olarak eli ile ve kafası ile emek sarf etmiş olan işletme mensuplarının büyük hisseleri vardır.

Seyitömer Bölgesi, EtibankYönetim Kurulunun 11.1.1957 tarih 147/2 sayılı kararı ile GLİ'ye katılmış ve 1.6.1960 tarihinde işletmeye açılmış ve 22.8.1960 tarihinde istihsale başlamıştır.

Değirmisaz Bölgesi, 29 sene mazisi bulunan bu Bölgede kömür kalmadığından EYLÜL/1966 yılında faaliyeti sona ermiş ve Türkiye Kömür İşletmeleri Yönetim Kurulunca 24.2.1969 tarih ve 795/232 sayılı kararı ile sahanın terki uygun görülmüştür.

                            Tavşanlı Tunçbilek Hattının Yapılması

Tavşanlı (Tunçbilek)İşletmesinde gün be gün artan istihsali nakil edecek kamyonların kâfi gelmemesi, harpten sonra kullanılmış olarak gelen Amerikan Kanada Şavrole kamyonlarından da tam manası ile istifade edilememesi,arızalı mazotlu kamyonlara yedek parça temin edilememesi ve benzinsizlik yüzünden sık sık nakliyatın durdurulması ve Mahrukat Kanununun tahakkuk etmesi ile siparişlerin fazlalaşması ve bunların vaktinde sevk edilememesi, Müesseseyi müşkül duruma sokmuş ve bu durumun bir an evvel önlenmesi için Maden Sahası ile Tavşanlı İstasyonu arası Şube Demir yolunun yapılmasının bir zaruret olduğunu, Müessese Müdürü bay Nadir Hakkı Önen Ankara'ya gittikçe alakalılara bildirmiş ve bu arada Etibank Genel Müdürü Bay Reşit Gencer Tavşanlı'ya ziyaretinde bu konuda görüşme yapmışlardır.

Bundan sonra (İktisat Vekâleti) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (Nafıa Vekâleti) Bayındırlık Bakanlığı ile mutabakata varmışlar ve Devlet Demir Yolları Umum Müdürlüğünde,Müessese Müdürü Bay Nadir Hakkı Önen'in de katıldığı toplantıda durum incelenmiş ve neticede istasyondan Maden Sahasına kadar geniş hattın yapılmasında ve diğer hususlarda mutabakata varmışlardır. Hat güzergâhından geçecek arazinin istimlâkı için de Bayındırlık Bakanlığınca Kütahya Valiliğine bir mektupla gerekli muamelenin yapılması bildirilmiştir.

Kütahya Valiliğine yazılan mektup Kaymakamlık Belediyeye intikal ettirilmiş ve hat güzergâhından geçen arazinin fiyatı takdir ettirilmek üzere bir komisyon teşekkül ettirilmiş ve komisyonca tesbit edilen bedeller Etibank hesabına, Etibank Genel Müdürü Ferit Nazmi Gürmenin, Müessese Müdür Muavini Cemal Kıpçak'a göndermiş olduğu vekâletname ile arazi sahiplerine ödenerek tapu senetleri alınmış ve 32 adet tapu senedi Etibank Genel Müdürlüğüne Müessesece gönderilmiştir.

Hattın İnşaat Müteahhitliğini Yüksek İnşaat Mühendisi Refik Darcan ile Ekrem Tezcan ve Kemal Eyüpoğlu firması yapmış ve Kontrol Mühendisliğini de Nafıa Vekâletinden (Bayındırlık Bakanlığından) Bay Sabri Soran tarafından yapılmıştır. Firma ile yapılan anlaşma gereğince, hatta kullanılacak çimento, demir, kereste, kum, çakıl ve saire gibi bütün malzemelerle müteahhidin vasıtalarında kullanılacak akaryakıt,lastik ve buna mümasil malzeme ve ayrıca hattın İnşaat Müdürlüğünün lüzumlu Mefruşatı ve sair ihtiyaçları Müessesece temin edilmiştir.

Hattın inşaatı Eylül/1943 sonunda bitmesi icap ederken gecikme olmuş ve Müteahhidin belirtmiş olduğu mücbir sebepler İnşaat Müdürlüğünce varit görülmüş ve mezkûr hat 1944 birinci ayında tamamlanmıştır. 10.1.1944 tarihinde hattın açılmasını tetkik etmek üzere Demir Yolları müfettişi gelmiş ve şimdilik günde ancak 3 vagon kömür sevkine müsaade ettiğini, Etibank Genel Müdürlüğüne 10.1.1944 tarih 1/280 sayılı telgrafla bilgi verilmiştir.

Tavşanlı İstasyonundan itibaren 13 kilometre olan Şube Hattı Demiryolunun rayları Dumlupınar Hattının değiştirilen rayları gelmiş olup 4.6.1944 tarihinde işletmeye açılmış ve 7390 sayılı kanunla Devlet Demir Yolları idaresine intikal ettirilmiştir.Hattın yapılması Müessese Müdürü Nadir Hakkı Önen'in şahsi gayretleri ile yapılmıştır. 4.6.1944 tarihinden sonra da Tavşanlı İstasyonuna kamyonla kömür nakli işi sona ermiştir.
                        

                  Tavşanlı İşletmesine Tunçbilek isminin verilmesi

Tunçbilek Tren İstasyonuTavşanlı istasyonundan kömür sahasına yapılan demiryolunun nihayetine tesis edilecek istasyona o civardaki bir köyün ismine izafeten (KÜÇÜKİLET) istasyonu ismi verilecektir. O sırada kömürü ilk bulan diye anılan Akkaş Mehmet'in (Tunçbilek) oğlu Ahmet Tunçbilek Müesseseye bir dilekçe ile müracaat ederek, Babası Mehmet Tunçbilek Birinci Cihan Harbinden evvel askerde iken kömürün nasıl yakıldığını görmüş olması sebebi ile,sanatının icabı olarak çilingirlik ile uğraştığı bir sırada, Gürağaç Köyünde mukim Hacı Salih Yağcı'nın Babasına bir kömür sobası yapıp kömürün nasıl yakıldığını göstermiş olduğunu beyanla, kömürü ilk bulanın Babası Mehmet Akkaş (Tunçbilek)olduğunu ve bundan dolayı herhangi bir maddi talebi olmayıp yalnız hattın sonuna yapılan istasyonun isminin, Tunçbilek ismi verilmesi talebinde bulunmuştur.

Müessesenin dilekçe sahibine bunu tevsik edecek bir vesika ile isbay etmeniz lâzımdır demesi üzerine, Ahmet Akkaş (Tunçbilek) Gürağaç Köyüne giderek Yağcı oğlu Salih'i bulmuş ve Babasının kendilerine yapmış olduğu Kömür Sobasının halen mevcut olup olmadığını sorduğunda, mevcut olduğun öğrenince o zamanın Köy İhtiyar Heyeti olan Muhtar İsmail Özyurt, Üye Salih Yağcı, Mustafa Başlı ve diğer üyeler tarafından tesbit ve istenile vesaik kendisine verilmiştir. Müessese bu dilekçeyi Tavşanlı Belediyesine havale ederek kömürü bulan Mehmet Akkaş (Tunçbilek)olduğuna dair soruşturma yapılmasını istemiş ve Belediyeden alınan cevabî yazıda, bu mevzuda başkaca bir şahsın müracaatı olmadığı bildirilmiş ve mezkûr dilekçe ekleri ile birlikte İktisat Vekâletine gönderilmiştir.

Bu yazışmadan sonra söz konusu istasyona TUNÇBİLEK ismi verilmesi kabul edilmiştir. Mehmet Tunçbilek Tavşanlı'nın Yeni Mahallesinde kayıtlı Süleyman oğlu,Emine'den doğma 1285 doğumlu (1869) olup11.10.1941 tarihinde vefat etmiştir. Merhum Resmi, Müessesece temin edilerek, İstasyon Salonuna asılmıştır. Mükâfat olarak da bir müddet için kış aylarında Müessesece ailesine kömür verilmiş ve mezarı yaptırılmıştır.

                                                                                                                             Derleyen, Mehmet SÖZERİ, 1980

                                                     

<%=vbcrlf%><%=vbcrlf%>