Tavşanlı



TAVŞANLI GENEL DURUM

          Kütahya’ya bağlı olan Tavşanlı İlçesi,Ege Bölgesi içinde ve Kütahya’nın kuzeybatısındadır.Doğusunda Kütahya ili,kuzeyinde;Domaniç ilçesi,güneyinde;Simav ve Emet ilçeleri, batısında ise Bursa’nın Harmancık ilçesi bulunur.
Tavşanlı; 39° 31.8' Kuzey enlemlerinde ve 29° 28.8' Doğu boylamlarında yer alır.İlçenin denizden yüksekliği 860 metredir.Yüzölçümü ise 1.804 km²’dir.Ege,Marmara ve İç Anadolu bölgeleri arasında bir geçiş iklimi özelliği taşır.
İlçede 70.000 hektar ekilebilir tarım alanı bulunmakta olup,52.000 hektarlık kısmı ekili 14.000 hektarı nadas alanı,12.000 hektarlık kısmı da mera olarak kullanılmaktadır.
 Tavşanlı’nınçevresindeki dağlarda karaçam,kayın,ardıç,kızılçam,sarıçam,meşe,piramidi,çam,köknar ve kavak gibi ağaç çeşitleri bulunur.Dağların kapladığı alan; 242.779 hektardır.Bunun % 51’i yani 123.905’i ormanlık,81.315 hektarı koru,42.590’ı da baltalıktır.Tavşanlı ormanları 430 ile 2.100 metre yükseltiler arasındadır.
Dünyada iğne yapraklı Piramidal Çamları (Ehrami çam , Mehmetçik çamı ) sadece Tavşanlı ve çevresinde bulunmaktadır.Bunun yanı sıra Topçam ( Mart çamı, Murat çamı, Ebeçamı ) adı verilen ağaç cinsi de bulunmaktadır. Vakıfköy’ün güneydoğusunda 685 hektarlık Tabiat Koruma Alanında 1.000-1.100 metre yükseklikte 250 hektarlık bir alanda yayılma göstermiştir.Bu saha en yoğun ve topluca yayıldığı saha olması açısından önem arz eder.
Bu çama(Vakıfköy’ün yanı sıra)aynı zamanda Merkezyeniköy,Dulkadir,Kozluca köylerinde de rastlanır.Halk arasında bu çama “Selviçam” veya” Uzunçam”adı verilir.Yine Vakıfköy sınırları içindeki sahada ardıç,saçlı meşe,titrek kavak,söğüt ve ıhlamur bulunur.
 Selviçamİlçenin güneybatısında; 2.181 metre yüksekliğinde Eğrigöz Dağı,batısında;1.443 metre yüksekliğindeki Okluk Dağı,güney ve güneybatısında;1.613 metre yüksekliğinde Bodağan Dağı,kuzeydoğusunda;1.370 metre yüksekliğinde Yaylacık Dağı,kuzeybatısında;Tekirdağ bulunur.Yeşildağ ise Kütahya,Köprüören ve Tavşanlı ovalarının kuzeyindeki en önemli yükseltidir.Yükseltisi Tepelce’de 1.533 metredir.
Tavşanlı Ovası,doğudan batıya 12 km.,kuzeyden güneye ise 5.10 km. genişliğindedir.Ova,alüvyonlarla kaplıdır.Bu toprakların kalınlığı 2 ile 30 metre arasında değişir.Ova, 7.000 hektardır. En önemli akarsuyu(Adırnaz Çayı olarak bilinen)Kocasu’dur.Toplam 130 km.dir.Kolları ise;Örencik Ovasında birleşen Göçek Dere(Bedir Dere) ve Tavşanlı Ovası yakınlarında birleşen Güdüllü Çayı’dır.Kocasu,Esatlar köyü’nden doğarak Tavşanlı Ovasından geçerek Domaniç ilçe topraklarına girer.Kırıkdere ve Ilıcaksu’dan çıkan Sarıkız
Suyunu da alarak Keles-Orhaneli ilçe sınırlarından geçerek önce Apolyont Gölü’ne oradan da Marmara Denizine ulaşır.


İlçe sınırlarında içme suyunun sağlandığı Kayaboğazı Barajı ve Kuruçay Göleti bulunur. Kayaboğazı Barajı  İlçe,ikinci derece deprem kuşağındadır.



1870 yılında Tavşanlı nahiyesi genel olarak 1.780 hane ve toplam 8.197 nüfustur.

1890 yılında Tavşanlı nahiyesinin genel nüfusu 13.814’tür.Bunun 6.692’si erkek,6.873’ü kadındır.Bu nüfusun içinde 117’si erkek ve 132’si de kadın olmak üzere toplam 249gayr-i müslim bulunmaktadır.

2000 yılı Genel Nüfus Sayımına göre Tavşanlı,Kütahya ilçeleri arasında en fazla şehir nüfusuna sahiptir.En son yapılan sayım sonrası İlçe merkezi nüfusu 62040 olarak tespit edilmiştir.

Tavşanlı Ovası Merkez Tavşanlı Belediyesi haricinde;Aliköy Belediyesi,Balıköy Belediyesi, Kuruçay Belediyesi,Tepecik Belediyesi ve Tunçbilek Belediyesi bulunur.

İlçenin ekonomisi;başta madencilik olmak üzere,ticaret,hayvancılık ve tarıma dayanır.Çalışan nüfus oranı 2.2’dir.
İlçe merkezinde salı,cuma ve cumartesi günleri pazar kurulur.Özellikle Osmanlı döneminden beri kurulan Cumartesi pazarı ilçeye büyük canlılık getirmektedir.

Garp Linyitleri İşletmesi (G.L.İ) 1940 yılından bu yana Tunçbilek’te linyit üretimi yapmaktadır.Tunçbilek Beldesinde bulunan Garp Linyitleri İşletmesi yılda 5.000.000 ton linyit,EÜAŞ Tunçbilek Termik Santrali ise;yılda 2.500.000.000 kw/h elektrik üretmektedir.Tunçbilek Termik Santarli Tunçbilek’te yer altı ve yer üstü ocaklarda yılda 5 milyon ton kömür çıkarılmaktadır.

İlçe sınırları içinden başta linyit olmak üzere krom,manyezit,manganez,barit,fluorit ve bütümlü şist gibi madenler bulunmaktadır.Tavşanlı toprakları maden çeşitliliği yönünden zengindir.

İlçedeki en önemli imalat sanayi leblebicilik olup,haftada ortalama 75-100 ton,yılda ise ortalama 5.000 ton üretim yapılmaktadır.Leblebi üretimi ile hem Türkiye’de hem de dünyada haklı bir üne kavuşmuştur.
Tavşanlı’da daha çok ticaret gelişmiştir.İlçedeki iki büyük kamu işletmesi,ilçe ekonomisine büyük bir canlılık getirmektedir.


Ayrıca Un ve Yem fabrikalarının yanı sıra Türkiye pazarında yer bulan Güleç Kimya, ilçenin temizlik ürünleri ve endüstriyel kimyasallar üreten tek firmasıdır.İlçede Ticaret ve Sanayi Odası ile 11 adet Esnaf ve Sanatkârlar Odası bulunmaktadır.Ticaret ve Sanayi Odasına çeşitli faaliyet kollarında çalışan 1.264 kişi,Esnaf ve Sanatkârlar Odası siciline ise 1.560 üye kayıtlıdır. 

İlçede mevcut 11 Meslek Odasına kayıtlı 4.137 esnaf bulunmaktadır,ayrıca Ziraat Odasına kayıtlı 7.517 üye mevcuttur.İlçede 1 halı fabrikası,1 preslenmişkömür fabrikası,1 adet mermer fabrikası,1 adet Plastik Torba üretme fabrikası,1 adet çorap fabrikası,2 adet iç çamaşır imalat atölyesi bulunmaktadır.Ayrıca yumurtacılık sektörü de bir hayli gelişmiştir. 

İlçede küçük bir sanayi sitesi vardır.220 Dekar üzerine kurulu sitede 176 işyeri bulunmaktadır.

Tavşanlı’da her yıl ilçenin düşman işgalinden kurtuluş günü(3 Eylül 1922) olan Eylülün ilk haftasında Tavşanlı’nın Kurtuluşu ve Leblebi Festivali yapılmaktadır.Leblebicilik konusunda Türkiye'nin tek söz sahibi olan ilçenin tanıtılabilmesi amacıyla düzenlenen bu festival,her geçen yıl daha fazla canlılık kazanmaktadır.

Bunun yanı sıra Tunçbilek’te Linyit,Kültür ve Sanat Şenliği,Çukurköy Şaban Dede ve Leblebi Festivali yapılmaktadır.
Arslanbey Mehteri Tavşanlı’nın Kurtuluşu ve Leblebi Festivali

TAVŞANLI TARİHİ

Tavşanlı ve çevresinde yaşamış eski uygarlıkların tarihi M.Ö 4000’li yıllara kadar gitmektedir.Bir başka ifadeyle Tavşanlı’da yerleşim tarihi günümüzden 6007 yıl öncesine kadar uzanmaktadır.Tavşanlı ovasının yapılan araştırma ve arkeolojik kazılar sonucunda İlk Madenler Çağından beri yerleşim sahası olduğu anlaşılmıştır.

Tavşanlı-Tunçbilek’te 1977 yılında Boyalık ve Gevence mevkilerinden çıkan buluntular Kalkolitik Dönemden (Taş-Maden Devri/4000-3000) kalmadır. Kalkolitik dönem sonrasında Tunç Devrine(M.Ö.3000-2000) ait kalıntılar Kayı köyü’nde bulunmuştur.Atatürk,1928 yılında Kayı köy yakınlarındaki höyükte araştırma ve kazı yaptırmıştır.

1987 yılında Kayaboğazı Barajındaki ikinci adacıkta toprağın altından Tunç Çağına ait(M.Ö.3000)yanık buğday parçaları çıkmıştır.Çıkan bu yanık buğdaylar,Tavşanlı Müzesinde sergilenmektedir.Yortan Kültürünün(Bakır Çağ)bezekli kaplarının Tavşanlı’da bulunmuş olması çok önemlidir.

Tavşanlı Buluntuları Yanık Buğday Parçaları M.Ö. 2000 dolaylarında,Kaneş ve diğer İç Anadolu yerleşmelerinde çarkta yapılmış tek renkli bir seramik türü görülür;yüzey araştırmalarınagörebutürünataları,kuzeybatı Anadolu’da,özellikle Tavşanlı’da görülmüştür.

Tavşanlı-Harmancık yolu üzerinde,Köprücek köyü sınırlarında olan ve halk arasında Deliklitaş olarak bilinen eser 8.Yüzyıla ait Frig kaya mezarıdır.Mezarın üçgen alınlığı bulunur.

Frig Kaya Mezarı Kuruçay,Göbel,Çardaklı,Tepecik köylerini kapsayan sahada (halk arasında Palanga adı verilen)antik bir yerleşim yeri bulunur.2006 yılında Çardaklı mahallesi yakınlarında ortaya çıkartılan 100 m²lik mozaik,Roma dönemine ait bir evin kalıntılarıdır.Bu mozaiğin tahrip olmamış kısmı ise 52 m²dir.Çıkan bu kalıntının en önemli özelliklerinden birisi de üzerinde cam mozaiklerin olmasıdır.

Tavşanlı’da çıkan mozaik Osmanlı döneminde Tavşanlı ilçe merkezinde Mevlevihane ve Kâşif Dede tekkeleri
bulunmaktadır.

Tavşanlı Mevlevihanesinin bânisi Defterdar Osman Paşa,Kâşif Dede Tekkesinin kurucusu da Şeyh Kâşif Dede’dir. Mevleviliğin Tavşanlı’da yaygınlaşması Arslan Bey’in torunlarından olan Şeyh Esif Mehmed Dede döneminde olmuştur.Mevlevi Eşyaları Şeyh Kâşif Dede.Şeyh Sinan-ı Ümmi Elmalı’nın halifesidir.Aslen Afyon Karahisarlı olup Tavşanlı’da vefat etmiştir.Kâşifü’l-Esrar adında risalesi ve bir divanı bulunur.
16.yüzyılda Tavşanlı nahiye statüsündedir.Osmanlı döneminde 16.yüzyıldan sonra Tavşanlı,zaman zaman kaza yapılmıştır.
19.yüzyıl Tavşanlı Haritası
Tavşanlı’dan Görüntüler
Günümüzde Tavşanlı’ya bağlı köyler şunlardır;
Ağaköy,Akçaköy,Akçaşehir,Altınova,Arifler,Artıranlar,Avcılar,Aydınlar,Ayvalı,Başköy,Beyköy,Bozbelen,Burhan,Çakıllı,Çaldibi,Çaltılı,Çamalan,Çayır,Çayıroluk,Çıkrıcak,Çınarcık,Çobanköy,Çobanlar,Dağdemirli,Dedeler,Değirmisaz,Demirbilek,Derbent,Derecik,Devekayası,Doğanlar,Dudaş,Dulkadir,Dutlar,Dümrek Hüseyin Paşa,DümrekOrta,DümrekUlu,Eğriöz,Elmaağacı,Elmalı,Emirler,Erikli,Eşen,Gazelyakup,Gevrekler,Göbel,Gökçeyurt,Gölcük,Gümüşgölcük,GümüşYeni,Güzelyurt,İsaköy,Karacakaş,Karakaya,Karakişi,Karaköy,Karapelit,Karaşehir,Karcık,Kargılı,Karlı,Kavaklı,Kayaarası,Kayı,Kıranşeyh,Kırıkkavak,Kışla,Kışlademirli,Kızılbük,Kızılçukur,Kocayeri,Kozluca,Köprücek,Köreken,Köseler,Madanlar,Merkez,Gölcük,MerkezYeniköy,Nusratlar,Opanözü,Ovacık,Öksüzler,Örenköy,Sekbandemirli,Soluğanlar,Şahin,Şahmelek,Şapçı,Şapçıdede,Şenlik,Uluçam,Üyücek,Vakıf,Yağmurlu,Yataklı veYörgüç.
        
EĞİTİM VE KÜLTÜR

          Günümüzde ilçede 11 lise(1’si özel),2 Yaygın Eğitim Kurumu,20 İlköğretim Okulu(2’si özel),3 Sürücü Kursu,4 Resmi Yurt,15 Özel Yurt,2 Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi,1 Öğretmenevi mevcuttur.
Tavşanlı Meslek Yüksek Okulu,Dumlupınar Üniversitesine bağlıdır.Günümüzde Zeytinoğlu Kütüphanesinde toplam 25 bine yakın(24 bin 465) eser bulunmaktadır.Bunlar içinde 23.199’u basma,1.266’sı da yazma eserdir.Kütüphanede yazma nadir eserler bulunmaktadır.

SAĞLIK
          Tavşanlı’da Doç.Dr.Mustafa Kalemli Devlet Hastanesi,82.Yıl Tavşanlı Devlet Hastanesi,Tavşanlı Tıp Merkezi,çeşitli Sağlık Ocakları ile görüntüleme merkezi hizmet vermektedir.

MEDYA
           İlçede TTV(Tavşanlı Televizyonu),Alternatif Radyo,Tavşanlı’nın Sesi,Tavşanlı Haber Gazetesi ve Tavşanlı Ekspres Gazetesi faaliyet göstermektedir.

 TAVŞANLI BELEDİYESİ
                1302 (1885)salnamesinde Tavşanlı Belediyesinden bahsedilmezken,Hicri 1303/miladi 1886 Hüdavendigâr Vilayeti Salnamesi ve daha sonraki yıllarda yayımlanan salnameler,Tavşanlı Belediyesi hakkında bilgi verirler.Buna göre Tavşanlı Belediyesi miladi 1885 yılında kurulmuş,1886 yılından itibaren de çalışmalarına başlamıştır.
                                         1886 yılında Tavşanlı Belediyesindeki görevliler şunlardır;
Reis:Hacı Ahmed Hamdi Efendi
Azalar:Hacı Hüseyin Ağa,Hasanoğlu Mehmed Ağa,Mehmed Ağa,Kirkors Ağa
Hicri 1303/Miladi 1886 yılı Hüdavendigâr Vilayeti Salnamesi
Eski Belediye Cumhuriyet Meydanı ve Yeni Belediye
İlçe merkezindeki mahalleler ise şunlardır;
Durak,Kavaklı,UluCami,YeniMahalle,Moymul,Dağçeşme,İstasyon,Subaşı,Hanımçeşme,
YıldırımBeyazıt,Karakova,Çardaklı,Çırçırçeşme,Ömerbey,Ada,Beyköy,Dedeler,Çukurköy
Merkez ve Bağlık mahallesi.

   TAVŞANLI’NIN TARİHİ ŞAHSİYETLERİ

                                    Arslan Bey
          Ümeradan olan Mehmed Arslan Bey,Becer (veya Bicar)Bey’in oğludur.836 (1432-33) tarihli vakfiyesinde geçen “emirlerin iftihar edileni,büyük kimse,kılıç sahibi ve kalem sahibi” kelimelerinden Onun ekabir tabakadan,seyfiyeden ve ilim sahibi biri olduğu anlaşılmaktadır. 
Şakâik adlı eser Arslan Bey ve sülalesinin Sultan I.Murad Hüdavendigâr zamanında Horasan’dan Tavşanlı’ya geldiklerini yazar.Arslan Bey,Eğrigöz ve Tavşanlı Sübaşılığı görevinde bulunmuştur.Tavşanlı’daki Ulu Cami ile Kütahya’daki Bey Camisini(Meydan Cami)yaptırmıştır.1432 yılında Tavşanlı’da vefat etmiştir.Türbesi Tavşanlı Ulu Caminin doğu avlusundadır.
                          Dede Bâli(Mülayim Dede)
          Beyköy’den Ali Beyler sülalesindendir.Yakın zamana kadar Dede Bâli’nin Beyköy’de evi durmaktaydı.Ali Beyler’in evi ile Dede Bâliler’in evi yan yanaydı.Dede Bâli,Beyköy’e bir Cami ve bir de Kocapınar denilen çeşmeyi yaptırmıştır.
Dede Bâli Cami,ilk yapılışı itibarıyla Germiyan dönemi eseridir.Cami yıkılarak yerine ikinci ve daha sonra günümüzdeki üçüncü Cami yapılmıştır.Dede Bâli’nin türbe kitabesi ve Beyköy’de yaptırdığı çeşmenin kitabesinden babasının adının Resul Bey olduğunu öğreniyoruz.Bu çeşme,hicri 823/miladi 1420 yılında yapılmıştır. Dede Bâli,Hicri 824/Miladi 1421 yılında vefat etmiştir.Türbesi,Mülayim Tepede olup Tavşanlı’nın sembolüdür.

              TARİHİ VE KÜLTÜREL DEĞERLER TÜRBELER                                                  
                       Dede Bâli(Mülayim Dede) Türbesi

Türbenin Osmanlıca kitabesinde şunlar yazılıdır;
“Sahibü hezihi’l imaretü haccü’l-haram,Dede Bâli bin Resul, erbea ve ışrin ve semane mie”.Bu ibareden Dede Bâli’nin hicri 824/miladi 1421 yılında vefat ettiği anlaşılmaktadır.
Dede Bâli(Mülayim Dede)kümbeti(XV.yy İlk çeyreği)dönemi eseri olup sekizgen gövdelidir.İçten kubbe dıştan da külah biçimindedir.Türbe sekizgen(oktogan)bir binadır.Kesme taşlardan inşa edilmiştir.Taşların aralarına tuğla hatıl konmuştur.Kubbe içten yarım küre şeklindedir.Vakıflar idaresi tarafından tamir edilmiştir.Türbe altına kazılmış dört köşe mahzenin üzerine köşeler dışarı gelecek şekilde inşa edilmiştir.Cesetler buralarda gömülüdür.Türbe içindeki beton sandukalar boştur.Türbenin çevresinde havuz ve mezarlık bulunur.
Dede Bali Türbesi Dede Bali Türbe Kitabesi

Arslanbey Türbesi
Türbe,15.yüzyıl eseridir.6,5 metrelik bir daire-kümbet şeklindedir.Pencereleri mazgal gibidir.Türbe binası kaba yontma taş ve bazı yerde 1,bazı yerde 2 ve 4 sıra tuğla hatıllıdır.Kapı üstünde celi sülüs ile ; “Ya Hazreti Mehmed Arslan Bey bin Becer Bey.Aşere muharrem sene 836”yazılı bir kitabesi bulunmaktaydı.

Günümüzde bu kitabe kayıptır.Buradan Arslan Bey’in Becer Bey’in oğlu olduğu, 10 Muharrem 836(6 Eylül 1432)
de vefat ettiği anlaşılmaktadır.
Arslan Bey Türbesi

CAMİLER ve MESCİDLER
          Tavşanlı’nın en eski camisi Kavaklı camidir.Fakat orijinal yapı olmayıp birçok defa tamirat görmüştür.Bunun yanı sıra Arslan Bey’in inşa ettirdiği Pazar cami yıkılıp yerine II.Abdülhamid döneminde Ulu Cami inşa edilmiştir.Diğer tarihi cami ve mescidler ise;Kurşunlu cami,Çavuş cami,Keşkekçi cami,Arapzâde camileri ile Boyacıoğlu ve Hacı Bekir mescidleridir.
İlçe Merkezinde 46 ,köylerde 116 ,beldelerde ise 31 Cami vardır.

Kavaklı Cami
Kavaklı camisi Tavşanlı’da yapılan ilk cami olma özelliğini taşır.Hayırsever bir Yörük
tarafından yaptırılmıştır.
Kavaklı caminin duvarında sene 511 tarihi yazılıdır.Bu tarih,miladi 1118’e tekabül
etmektedir.Cami,Osmanlı döneminde 1798’de tamir görmüştür.En son tamir ise 1946’da
yapılmıştır.
Kavaklı Camisi Kavaklı Camii Kitabesi

Ulu Cami

Ulu Cami ilk yapılışı itibarıyla Germiyanoğulları dönemi eseri olup,Arslan Bey tarafından yaptırılmıştır.Günümüzdeki Ulu Cami,yıkılan bu eski caminin yerine ,II.Abdülhamid döneminde 19.yüzyılda inşa edilmiştir.İç kısımda bulunan bir hat yazısının altında Hicri 1300 tarihi görülür.Bu tarih miladi 1883 yılına tekabül etmektedir. 
Maşaallah – Hicri 1300 Ulu Caminin planı murabbadır.Bina kesme taştan ve araları tuğla hatıllı olarak yapılmıştır.Bir büyük kubbesi ile 8 küçük yarım kubbesi bulunur.Son cemaat yeri ahşap olup bu kısımda 5 küçük kubbe bulunur.Caminin üç ayrı kapısı vardır.Caminin duvarları 1.10 metre,iç ölçüsü ise 16.65x16.70’dir.


Kurşunlu Cami

Diğer bir adı da Hacı Veliyüddin Camiidir.Hacı Veliyüddin tarafından önceleri mescid olarak inşa edilmiştir.Mescidin ilk imamı da mescidi yaptıran Hacı Veliyüddin Efendi’dir.Yapılan bu mescidin yerine yeni bir cami inşa edilmiş ve yapılan bu caminin kubbesi kurşunla kaplandığından dolayı da Kurşunlu Camisi denmiştir.
Caminin dış duvarında ki kitabede Hafız zâde el-hac Mehmed yazısı ve Hicri 1151 tarihi okunmaktadır.Buna göre caminin yapım yılı 1738 dir.Caminin ustası Mıh Ahmet’tir.İç kapıdaki kitabeyi ise Tarsus’ta medfun Afganistanlı Hacı Lenger Han yazmıştır.


Cami içindeki hat yazıları Tavşanlılı hattat Bursalıların İbrahim ve talebelerinden Hacı Kadılar’ın Mehmed Efendi(Özer) tarafından yazılmıştır.Boyamaları ise Şirinler’in Süleyman Efendi ile Kaşıkçı Bostancıoğlu tarafından yapılmıştır.Orta büyük bir kubbe,kenarlarında dört tarafında da yarım küçük kubbeler bulunur.Son cemaat yerinde üç küçük kubbe bulunur.Kesme taş ve aralarında tuğla hatıl kullanılmıştır.Kubbe kurşunla
örtülmüştür. Kurşunlu Cami İçi Kurşunlu Cami Kitabesi

Arapzâde Cami

Arapzâde olarak bilinen şahsın asıl ismi Ahmet Ağa’dır.Bu Caminin adı halk arasında
Abdullah Efendiler Camisidir.Yapılış yılı 1837’dir.
Caminin orijinal yapısında doğu,kuzey ve güney yönlerinden olmak üzere üç ayrı
kapıdan girilmekteydi.Batısındaki merdivenlerden hemen yan tarafta bulunan Abdullah
Efendiler Medresesine inilmekteydi.Caminin doğu ve batısındaki merdivenler daha sonra
kaldırılmıştır.

Çavuş Cami

Miladi 1813 yılında II.Mahmud zamanında Tavşanlı’da bulunan ve “Çavuş” olarak
bilinen şahıs tarafından bir Cami ve birde hamam yaptırılmıştır.Çavuş adı verilen şahsın
Bursa’ya tayininin çıkması üzerine inşaat yarım kalmış,fakat bıraktığı para ile bu inşaat
zamanla tamamlanmıştır.Caminin boyalarının miladi 1822’de bittiği anlaşılmaktadır.1975
yılında eski Cami yıkılıp yerine günümüzdeki Cami inşa edilmiştir.

Keşkekçi Cami

Yapılışı itibarıyla mescid tarzında olup 20.yüzyılın başlarında inşa
edilmiştir.Mülkiyeti Vakıflara aittir.Mescidin olduğu yerde vaktiyle Emet eşrafından Ömer
Keşkekçi’nin evi varmış.Bu şahıs,evini önce mescide çevirmiş,daha sonra bu mescide
Keşkekçi adı verilmiştir.

Koca Mustafaoğlu Mescidi Boyacıoğlu Mescidi

Boyacıoğlu Cami (Koca Mustafaoğlu Mescidi) Bu caminin asıl adı Koca Mustafoğlu Mescididir.Mescidi yaptıran Koca Mustafaoğlu Hacı Süleyman Ağa’dır.1986 yılı sonunda yangın geçirmiş ve çatısı yanmıştır.Mescid tarzında inşa edilmiştir.Günümüzde Boyacıoğlu cami olarak anılmaktadır.
Hacı Bekir Mescidi 1872 yılında mescid tarzında inşa edilmiştir.

TARİHİ HAMAMLAR

İlçe merkezinde tarihi özelliği olan hamamlar;Çavuş Hamamı,Çatal Hamam ve
Moymul mahallesindeki Moymul Hamamıdır.Moymul Hamamı,1858 yılında yapılmıştır.Bu
üç hamam da faaliyette değildir.
Çavuş Hamamı Moymul Hamamı Moymul Hamamı Kitabesi

ÇEŞMELER

Tavşanlı’da Osmanlı döneminden kalan ve üzerinde kitabeler bulunan çeşmeler bulunur.Örneğin 18.yüzyıl eseri olan Bıtım çeşme,19.yüzyıl eseri olan Yukarı Çimen çeşmesi ve yine 19. yüzyıl eseri olan Zeyrekler Sokağı çeşmesi Osmanlı döneminde hayırsever bir kişi olan ve Tavşanlı mahallerinden birine adını veren Hacı Hüseyin Efendi’nin hayratlarıdır.Yukarı Çimen Çeşme Kitabesi Bıçakçı Çeşmesi

KÖPRÜLER

Ada köprüsü
Kocasuyun üzerinde Ada mevkiindeki tarihi köprü Tavşanlı Derebeyi olan Koca Mustafaoğlu tarafından inşa ettirilmiştir. Köprünün orijinal yapısında Çardaklı tarafındaki köprü başlangıcının her iki tarafında yolcuların namazlarını kıldıkları namazgâhlar bulunmaktaydı.Bu namazgâhlardan biri yakın zamana kadar sağlam bir şekilde durmaktaydı.Aslı itibarıyla 8 gözden oluşan bu tarihi Ada Köprüsü günümüzde harap ve yıkık bir durumdadır.

TAVŞANLI EVLERİ
          Osmanlı döneminden kalan ve 19.yüzyıla ait ahşap tarzdaki evlerin en güzel örneklerini Tavşanlı’da görmek mümkündür.Tavşanlı, ahşap evlerin yoğun olması hasebiyle adeta açık hava müzesi görünümündedir. Bahçeli, sofalı,çıkmalı,tavan süslemeli bu evler Tavşanlı kültüründe önemli bir yere sahiptir.



TAVŞANLI MÜZESİ
Tavşanlı Belediyesi bünyesinde Kültür ve Turizm Bakanlığının denetimindedir.İki katlı bir binanın ikinci katındadır.Tavşanlı müzesinde 115 arkeolojik,139 etnografik ve 109 sikke sergilenmektedir.Sergilenen bu eserler Tavşanlı’nın tarihini yansıtan en güzel görsel malzemelerdir.

DOĞA VE AKTİVİTE
GÖBEL KAPLICALARI TERMAL TESİSLERİ

Termal turizm Göbel köyü yakınlarındaki Göbel kaplıcası ise ilçe merkezine 6 km.dir.Tavşanlı’mızın termal turizme katkı sağlayan ve termal turizm alanı olarak kabul edilen Göbel kaplıcaları bay ve bayan olmak üzere yarı olimpik yüzme havuzu,saunası,Türk hamamları ve kondisyon merkezleri ile şifa  kaynağıdır.
Yapımına başlanan apart otelleri ile yerli ve yabancı turistlere hizmet verecek Göbel kaplıcası ayrıca oksijen deposu havasıyla da astım hastalarının yanında,kaplıcanın suyu cilt hastalıklarına,romatizmaya,mide ve bağırsak ülserine,çocuk felcine,kırık ve çıkıklara iyi gelmektedir. Kaplıcanın suyunun sıcaklığı 32ºC,debisi ise 50 lt/sn’nin üstündedir.Kaplıcalar Tavşanlı Belediyesi tarafından işletilmektedir.


Piknik ve mesire yerleri

 Vaktiyle Ada mesireliği ve Balıklı,günümüzde ise Şaban Dede,Yaylacık Ormanlarında Aynalı çeşme,Kalınağıl,Kelepir ve Orman binası,Köse kalfa,Kayaboğazı barajı,Sorkun’da Alibey çiftliği,Şahmelek ormanları ve Kuruca mevki,Tekke önü,Çifte çeşmeler,Vakıf ormanları,Karacakaş ormanları,Kuruçay göleti,Güraağaç yakınlarında Tokatlı Dede,Tunçbilek’te Gaip Dede ve Çatak başlıca piknik ve mesire yerleridir.
Yaylacık Dağı Şaban Dede Balıklı Parkı Doğa yürüyüşü ve kamp turizmi Tavşanlı’nın kuzeydoğusunda bulunan Yaylacık dağı hem doğa yürüyüşü hem de kamp turizmi yönünden elverişlidir.Zaman zaman çeşitli izci ve etkinlik gurupları Yaylacık’ta kamplar kurmaktadırlar.Vakıf ormanlarında ise doğa yürüyüşleri yapılabilmektedir.

Kamp Çadırı Olta balıkçılığı

          İlçenin güneyinde,ilçeye 7 km uzaklıktaki Kuruçay göleti ve Kayaboğazı barajında sportif amaçlı balıkçılık yapılmaktadır.Sazan,Çapak,Sarıkanat,bu baraj ve gölette en çok avlanan balıklardır.
Av ve yaban hayatı
İlçe ormanlarında kurt,tilki,çakal,tavşan,yaban domuzu,porsuk,keklik ve bıldırcın gibi yaban ve av hayvanları bulunur.Çatak mevkiinde geyik üretme sahası bulunur. Çatak’ta bir geyik Tabiatı koruma alanı Vakıf köyü sınırlarındadır.Kütahya-Tavşanlı karayolunun 28.kilometresinden ayrılan 12 kilometrelik yol ile ulaşılmaktadır.Toplam alanı 685 hektardır.Dünyada iğne yapraklı Piramidal/Ehrami Karaçam/Mehmetçik çamları sadece Tavşanlı ve çevresinde bulunmaktadır.Vakıfköy’ün güneydoğusunda Tabiatı
Vakıf Ormanı Topçam

YÖRESEL ÖZELLİKLER
Leblebicilik
Tavşanlı,leblebinin ana yurdudur.
Leblebiciliğin piri İstanbul Beykoz’da medfun olan Şeyh Murat Gazi’dir.Tavşanlılı Leblebicilere göre;Tavşanlı'da leblebiciliğin başlaması günümüzden 450 yıl öncesine dayanır.Tavşanlılı leblebiciler,leblebi imalâtını Şeyh Murat Gazi'nin vefâtından 180 sene sonra,İstanbul'da Arnavut bir ustadan öğrenmişlerdir.
Leblebi için genelde dağ kesimlerinde üretilen nohutlar tercih edilir.Tavşanlı yöresinde üretilen nohutlar leblebiye uygundur.Leblebi imal edilen yere‘güre’,nohutların soğuması için bırakılan yere de ‘sergi’denir.Sade,tuzlu,şekerli,çıtır,soslu,cips,beyaz leblebi başta olmak üzere değişik çeşitlerde(çikolatalı,kahveli,muzlu,acılı,susamlı,haşhaşlı,spesiyal vb.) üretilmektedir.Standardına göre ise;ekstra,duble,1 numara,2 numara,mıcır ve kırık leblebi olmak üzere 6 çeşittir.İlçedeki en önemli imalat sanayi leblebiciliktir.Haftada yaklaşık olarak 75-100 ton yılda ise yaklaşık 5.000 ton dolayında üretim yapılmaktadır.İlçede toplam leblebici sayısı 293’tür.Ticaret ve Sanayi Odasına kayıtlı büyük ölçekli üretim yapan leblebicilerin sayısı ise 15’tir. Meşhur Tavşanlı Leblebisi Yöre mutfağı Tavşanlı mutfağının başlıca yemekleri;güveç,çevirme çorbası,cimcik aşı,kulak,mantı,bitli helva da denilen susamlı helva ve çekme helvadır.Bu yemekler yöresel özellikleri ve lezzetiyle ön plana çıkmaktadırlar.
Tavşanlı Güveci

El sanatları
Tavşanlı kilitleri meşhurdur.Bir adet kollu Tavşanlı kilidi 23 parçadan meydana gelir.Bu parçaların bir araya gelip monte edilebilmesi içinde 33 adet delik açılır.Genelde sipariş üzerine yapılır.Kapı,ambar,dolap ve sandık kilitleri imal edilmektedir.
Tavşanlı’nın yörük köylerinde de kilim dokumacılığı yapılmaktadır.El Dokuması Tavşanlı Kilimleri Tavşanlı’da özellikle Osmanlı döneminde gelişmiş el sanatlarından bir diğeri de tahta kaşıkçılıktır.Yapılan bu sırlanmış kaşıkların üzerlerinde beyitler ve deyimler bulunmaktadır.
Tavşanlı’da öne çıkan diğer bir el becerisi de Tavşanlı’ya has iğne oyalarıdır.1981 yılında ipekten yapılan bu oyalar Türkiye birincisi ve ikincisi seçilmiştir.Tavşanlı Kaşıkları Tavşanlı Kilidi

Yerel kıyafetler
Tavşanlı’da geleneksel kadın kıyafetini;Baş kısımda fes,fesin üzerinde yazma veya tülbent,üç parçadan meydana gelen tefebaşı,uzun entari,çintiyan denilen şalvar,fermani denilen sarka veya  cepken,pullu,dizibağlı,göynek,yolaklı,tefarik,car,iç göynek,sıktırma,peşgir denilen önlük,üç etek,yengelerin kıyafeti olan eğrimli,yine yenge ve kız evinin giydiği çatkılı,dallı,bindallı,genelde yaşlı hanımların giydiği şal oluşturmaktadır.Geleneksel erkek kıyafetini ise;Önceleri aralı don,sonraları İngiliz pantolon,yelek,körüklü ceket,şalvar,kuşak,göynek,fes ve yün çorap oluşturur. Yöresel Kadın Kıyafetleri


Kaynak
Ömer Faruk DİNÇEL
Tarih Öğretmeni / Araştırmacı

<%=vbcrlf%><%=vbcrlf%>